Ticker

10/recent/ticker-posts

ŞAHÊ ÇAND Û HUNERA KURDÎ CEGERXWÎN

 


Nivîskar û helbestvanê navdar ê Gelê Kurd Cegerxwîn beriya 40 salan xatir ji heskirî û gelê xwe xwest. Şêxmûs Hesen Mihemed (Cegerxwîn) hemû jiyana xwe bi derbederî, koçberî û di nava hejariyê de derbaz kir. Ji ber xem, êş, bindestî û kulên gelê xwe yê Kurd navê xwe kir Cegerxwîn. Bi navê Cegerxwîn bû helbestvan, çîroknivîs, nivîskar, zimanzan û wêjevanek navdar yê dîroka wêjeya Kurdî.

Cegerxwîn, navê wî yê rastî Şexmûs Hesen Mihemed’e, di sala 1903’yan de li gundê Hesara girêdayî navçeya Kercosê ku wê demê giredayî bajarê Mêrdînê yê Bakurê Kurdistanê bû, ji dayîk bû. Piştî ku di temenekî biçûk de bavê wî çû ser dilovaniya xwe, xwişka Cegerxwîn ew bir cem xwe. Dema ku ew hîn 11 salî bû, di destpêka şerê yekemîn yê cîhanê de, bi malbata xwişka xwe re Bakurê Kurdistanê terikand, derbazî Rojavayê Kurdistanê bû û bû penaberê li ser xaka xwe. Ew li Amûdê ya girêdayî Qamişloyê bicih bû. Li wê derê dayîka wî jî koça dawî kir.

Cegerxwîn di sala 1928’an de xwendina xwe ya medresê bidawî kir û destûra melatiyê wergirt. Piştî vê yekê Cegerxwîn dest bi melatiya gundê Til Şair kir û ji ber vê yekê jî navê Mela Şexmûs lê hate kirin.

Cegerxwîn yek ji beşdarên Serhildana Şêx Seîdê Pîran bû. Tepisandina serhildanê bi rêbaz û kiryarên hovane ji aliyê dewleta Tirk ya dagirker ve, bandoreke mezin li hestên netewî yên wî kir û birînek kûr di dilê wî de hişt. Ji hingê ve wî navê xwe kir Cegerxwîn.

Piştî wê jî hemû helbestên xwe li ser Kurd û Kurdistanê nivîsî, xema xwe dike xencereke parastinê di sîngê dijminan de û ji bo hişyarkirina gelê Kurd bikar anî.

Piştî Şoreşa 14’yê Tîrmeha 1958’an tê Iraqê û demekê di beşa Kurdî ya Radyoya Bexda de dixebite. Her wiha li Zanîngeha Bexdayê tevlî xebatên vekirina beşê zimanê Kurdî (Kurmancî) dibe û li Beşa Kurdî ya Koleja Wêjeyê ders daye.

Piraniya helbestên wî li ser têkoşîna netewî ya Kurd û derdê cotkarên Kurdin. Di vê rêyê de rastî gelek girtin û êşkenceyê hatiye. Di 22’yê Cotmeha 1984’an de li Stockholma Swêdê di 81 saliya xwe de koça dawî kir. Cenazeyê wî anîn welat û li Qamişloyê hat veşartin.

Yek ji xemxwariya herî mezin ya helbestvan û niviskar Cegerxwîn tirsa tinebûna zimanê Kurdî bû. Xizmeteke mezin ji wêje, rêziman û zimanê Kurrdî re kiriye û gelek dîwanên wî yên helbestan hene

Berhemên wî wiha ne;

Dîwana yekem: Agir û Pirûsk, 1945, Şam

Dîwana duwem: Sewra Azadî, 1954, Şam

Dîwana sêyem: Kî me Ez?, 1973, Beyrûd

Dîwana çarem: Ronak, 1980, Stockholm

Dîwana pêncem: Zend-Avesta, 1981, Stockholm

Dîwana Şeşem: Şefaq, 1982, Stockholm

Dîwana heftem: Hêvî, 1993, Stockholm

Dîwana heştem: Aştî, 1985, Stockholm

Dîwana nehem: Salar û Mîdya, 2003, Stochholm

Dîwana dehem: Şerefnameya Menzûm, 2003, Stenbol

Berhemên wî yên li ser çand û ziman wiha ne;

Destûra Zimanê Kurdî, 1961, Bexda

Ferheng, beşa yekem, 1962, Bexda

Ferheng, beşa duwem, 1962, Bexda

Folklora Kurdî, 1988 Stockholm.

Çîrok;

Reşoyê Darê, 2008 Amed

Cim û Gulperî, 2008 Amed

Berhemên wî yen li ser dîrokê;

Dîroka Kurdistanê (ev berhem piştî koça dawiya wî hatiye çapkirin), 3 berge, 1985-1987, Stockholm

 

Yorum Gönder

0 Yorumlar