MÎSAKÎ MÎLLÎ ÇIYE?

 

Bersivên Gel:

-Qirkirin e.

-Parçekirin e.

-Vegera li padîşatiya Osmantî ye.

-Jînosayît e.

-Berjewendiyên take kesiye.

-Sinorê Osmaniyan e.

-Dagirkeriya li ser Rojhilata Navîn e.

-Dagirkerina Kurdistanê ye.

-Osmaniyên nû avakirin e.

-Kurdistan ji holê rakirine. 

-Peymana li dijî yekîtiya Kurdan e.

-Berfirehkirina desthilatdariya dewleta Tirkan e.

-Faşîzma dewleta Tirk e.

-Sînor diyarkirine.

-Çar parçekirina Kurdistan e.

-Sinorên beriya 100 salane.

Mîsakî MÎllî du peyvên ji hev cûda ye lê ji bo yek mebestê hatiye bikaranîn. Peyva ‘Mîsak’ koka xwe ji zimanê Erebî digire û di zimanê Tirk de jî bi heman wateyê tê bikaranîn. Di zimanê Kurdî de jî tê wateya peyman, girêbest an jî lihevkirin. Peyva ‘Mîllî’ jî koka xwe ji zimanê Erebî digre, Lê di zimanê Tirkî de mîna peyvek Tirkî tê bikaranîn. Hatina gelhev ya van her du peyvan Mîsakî û Mîllî dibe ku di aliyê rêziman de gelek hêsan be. Lê di aliyê siyasî û leşkerî de ji bo hemû civak û pêkhateyên Rojhilata Navîn peymanek girîng û bi wate ye. Dewletên desthilatdar yên ku bi mezinkirina sînorên xwe hêza xwe destnîşan dikirin, gelek caran li Rojhilata Navîn û cîhanê bi berfirehkirina sînorên desthilatdariya dagirkeriya xwe îspat dikirin. Împaratoriya Osamaniyan jî yek ji van hêzan bû ku dixwest cîhanê bi giştî bixe di bin desthilatdariya xwe de.  Di vê pêvajoya desthilatadariya xwe de ne tenê gelê Rojhilata Navîn, belku hemû gelê cîhanê para xwe ji vê êş û desthilatdariya dagirkeriyê girt. Lê wek hemû desthilatdariyên Rojhilata Navîn di şerê cîhanê yê yekemîn de Osmanî li hember biloka şer ya Rus, Îngilîz û Firansa binket. Gelek herêmên dagirkirî yên di destê wan de ji wan hatin sitandin û ji aliyê dewletên din ve hatin birêvbirin û li gel vê yekê împaratoriya Osmaniya tê hilweşandin. Gelek caran bi Îngîlîzan re hevdîtin tên çêkirin, di van hevdîtinan de sînorên dewleta Tirkiye yên ku niha dewleta Tirk cardin dixwaze bike rojev ango sînorê Mîsakî Mîllî tê diyar kirin. Piştî vê lihevkirinê di demek kin de Îngîlîz ferq dike ku herêmên ji bo dewleta Tirkan destnîşan kirî ji aliyê petrolê ve gelek dewlemendin. Ji ber vê yekê peymana bi dewleta Tirk re hatî tomarkirin tê hilweşandin. Di wê pêvajoyê de Suudî Erbistan û Iraqê ji aliyê Îngîlîzan ve dihatin birêvebirin, Suriye û Rojavayê Kurdistanê jî ji aliyê Firansayê ve dihat birêvebirin. Îngîlîz nahêlin ku Tirkiye bikeve sînorê Mîsakî Mîllî û li wan herêman desthilatdariyê bike.  Di wan deman de jî hevdîtinên Lozanê tên destpêkirin. Di wan hevdîtinan de jî nîqaşa sereke ewbû ku wê sînorê Mîsakî Mîllî yê dewleta Tirkiyê ji ku destpê bike bû. Di Peymana Lozanê de xetên sereke yên sînorê Tirkiyê tên diyar kirin. Lê ji ber ku beriya wê peyman bi Îngîlîzan re li ser xeta Mûsil, Kerkuk û herêma Kurdistanê ya ku niha lihevkirin bû, ji bo bi destxistina vê xetê gelek hewldan kir. Dewleta Tirk bi Firansa re li ser sînorê Rojavayê Kurdistanê lihevdikin. Îngîlîz di wê demê de ji bo ya heyî bi Tirkan bidin pejirandin gefên Serhildana Şêx Seîd li dewleta Tirk dixwe û dibêje; ‘Ger tû biya heyî ne razîbî, emê piştgirî bidin vê serhildana heyî û ya di destê we de ye jî ji we bistînin.’ Ji bo dewleta Tirk zêdetir xaka di destê xwe de nede neçar dimîne ku ya heyî bipejirîne. Heta niha jî dewleta Tirk li pey vê xeyala xwe ya Osmanî ketiye û dibêjin, heta Asaya Navîn sînorê dewleta me Tirkane yanî sînorê ‘Mîsakî Mîllî’ ye divê em bi destê xwe ve bînin. Ji sînoran zêdetir biryarên ku di Mîsakî Mîllî de hatîn girtin ewe ku dewleta Tirk yeke, divê yekîtiya Tirk ti caran ji nedîtive neyê. Hemû pêkhate û neteweyên cûda yên di nava vê sinorî de divê xwe Tirk bizanîn û ji bo Tirk bûnê jiyan bikin e.