DEZENFORMASYON ÇIYE?

Bersivên Gel;

- Derewin.

- Agahiyên ne rast in.

- Şaş têgihandin e.

- Nûçeyên xelet in.

- Rêbazek a derewan e.

- Rêbaza çapameniya PDK û Tirkan e.

- Manupîlasyon e.

- Agahiyên dûrî rastiyê ne.

- Bê exlaqî ye.

- Propagandaya reş e.

- Rêbazek a çapameniya desthilatdaran e.

- Zanistên ne rast in.

- Mejiyê gel bi derewan tejîkirin e.

- Rêbazek a derewên xwe dayîna ferzkirin e.

Dezenformasyon belavkirina bi qest, ya agahiyên derew in. Ew bi ‘propagandaya reş’ re hevwate ye û carnan bi vî navî tê binavkirin. Dibe ku ew kirinên wek belavkirina belgeyên sexte, destnivîs û wêneyan, an belavkirina gotegotên zirardar û îstîxbarata çêkirî, bihewîne. Divê ew bi têgîna xeletformasyonê re neyê tevlihev kirin ku agahdarî bê mebest derew in. Di îstîxbaratê de, dezenformasyon belavkirina bi qestî agahiyên derewin, bi mebesta xapandin û xapandina dijmin e. Di siyasetê de, dezenformasyon kirinên bi qestî ye, ji bo berovajîkirina dengên dijber bi belavkirina daxuyaniyên derewîn ên ku li ser bingehên cûr be cûr nîşaneyên qelsî yên namzetan têne damezirandin. Di her du rewşan de, kiryarên berovajîkirinê hene.

Rêbazên dezenformasyonê jî di karsazî û siyasetê de têne dîtin. Kiryarên xapandin û dayîna daxuyaniyên derewîn ên quretî yên ji bo îqnakirina mirovan bi agahiyên derewîn jî dezenformasyon in. Dezenformasyon, berevajî teknîkên propagandaya kevneşopî û derewên mezin ên ku piştgiriya hestiyarî ya girseyan dike armanc, ji bo manîpulekirina aqilmendî ya temaşevanên mebest bi riswakirina dijber, armanc bi agahdariya nakok an bi piştgirîkirina encamên derewîn hatî çêkirin e. Rêbazek din, veşartina rastiyan an sansûr e. Teknîka dezenformasyonê ya hevpar ev e ku mirov hin rastî û çavdêriyan bi encamên derewîn û derewan re tevlihev bike, an jî tenê beşek ji rastiyê bi tevahî pêşkêş dike.

Di Şerê Sar de dezenformasyon weke taktîkeke leşkerî û siyasî dihat qebûlkirin. Ji ber xwezaya teknîkên dezenformasyonê, îsbatkirina hebûn û nebûna wan zehmet e. Lewra dema ku hûn hewl didin li ser pênaseya dezenformasyonê lêkolîn bikin jî, hûn dikevin ber dezenformasyonê. Têkiliyên gel, reklam, çapemenî, înternet û qadên din, kanalên ku dezenformasyon lê belav dibe ne. Bi taybetî di warê peywendiyên gel de, li gorî armanca çalakiya ku tê kirin, dikare bibe promosyonên hêsan an jî dibe dezenformasyonek eşkere. Mînak, nûçeyên neyînî yên di derbarê saziyek taybet an fermî de ji temaşevanan re bi rêya kanalên medyayî, pêşkêşkirina gelek nûçeyên erênî yên di derbarê heman saziyê de dikare wekî dezenformasyon were hesibandin. Ji hêla din ve dikare wekî gelemperî were binavkirin.

Dezenformasyon êdî ne tenê di asta dewlet û rêxistinên îstîxbaratê de ye, hatiye asteke ku bi taybetî ji bo kesan were çêkirin. Niha, ji bûyîna amûreke şer wêdetir, ji bo bidestxistina berjewendiyên kesane. Mirov çawa li dijî dezenformasyonê şer dike? Beriya her tiştî, divê mirov hişyar be, her cûre agahdariya ku hatî bidestxistin bipirse, ew agahî ji gelek çavkaniyan were piştrastkirin û berî her tiştî lêkolîn bê kirin. Ev dezenformasyon an jî agahiyên derew, ji hêla dewleta Tirk ve pir tê bikaranîn. Mînaka herî berbiçav, şerê wan ê li dijî gerîlayên azadiyê ye. Li her derê bi nûçeyên derew serkeftina xwe îlan dikin. Lê di rastiyê de tiştek wisa nînin. Binketina xwe wek serkeftin dide nîşandan. Ev yek pir bi eşkere ye. Bê navber tevahî kanal û ajansên Tirkiyê derewên Erdogan diweşînin. Mirov bi lêkolîn û analîzên xwe dikare wan derewan vala derbixe. Ji ber wê, divê civak ti caran ji nûçeyên derew, taybet nûçe û agahiyên dewleta Tirk-PDK’ê bawer neke û lêkolîn bike. Encex bi vê yekî ew tên vala derxistin.