War çiye?

Bersivên gel:

-Axe.

-Welate.

-Jiyana azade.

-Jîngehe.

-Cih û ware.

-Binesaziye.

-Nîştecih bûne.

-Hebûna mirove.

-Malovanî.

-Meskene.

War bi pênaseya herî sade koka mirove. Cihê ku mirov aydê wê û li ser bi çand, ziman û xwebûna xwe bê şer û nakokî bi hemû rengên xwe ve li ser dijî ye. 

War ew parçe ax an jî herêma ku diyar û sînoreke xwe yê taybet aydê mirov û civakane. Bi al û rengên xwe diyarkirî ne. Divê mirov tenê weke parçeyek ax an sînoreke xêzkirî nebîne. Ev parçe xak an jî sînorê hatî nîşankirin ne tenê ciheke ku mirov lê bijî ye, hemwextî wê nîjat, reng, ziman, çand û hebûna mirov bi giştî civaka mirov ya ji civakên din cuda dike ye. 

Bi hemû aliyên xwe yek ji hêlîna ku mirov ji nav rabe û teşe bigire ye. Bi kaniyên xwe, deşt û newalên xwe, çiya û baniyên xwe hemû rengî xwe îfade dike. Heman demê mirovên wê jî dişibe wê xakê. Xakeke dewlemend û wareke jiyanê be, mirovên wê jî vê taybetmendiya keramet digire û yek ji xisûsyetên wê yên ji civakên din cuda dike ye. Eger em mînakek bidin, em tenê li cih yan jî mirovên cihên cuda binêrin bi sîmayên rûyên xwe xet û nîşanên wê emê bizanin ku cih an jî warên wan taybetmendiyên çawa ne. Ji mirovên Ewropayê bigire heta tê Efrîqa mirov binêre taybetmendî û warên wan mirovên wan jî wisa ji hev cihê ne. Nexasim çand û kevneşopiyên wan bi serê xwe dewlemendiyên herî girîngin. 

Me li jor îfade kiribû ku ev parçe cak mala mirove. Li vir bi pênaseyeke hê giştîtir bê destgirtin, war welate. Erdnîgariya ku civakek bi hemû pêkhate û rengên xwe, bawerî bi hev re dijî ye. Ji bo wê ye ku eger îfadeyek bê kirin divê zêdetir di vê çarçoveyê de lê bê nêrîn. Ji ber ku mirov ji vê zêdetir biçûktir bigire ku aydê malek an çend kesek wê baş neyê pênasekirin. Ji bo vê war bi pênaseyeke giştî bê girtina dest û bi wî rengî bê nirxandin zêdetir wê rast be. Welat heman demê netew, çand û zimanên civak, gelan û netewan diyar dike. Di vê çarçoveyê de xisûsyeta herî derdikeve pêş netew û hevrebûna bawerî û gelane. 

Ti welat tenê civakek yan jî netewek li ser ne jiyaye pêk nehatiye. Her war û netew bi xwîneke hevpar a çi olan be çi jî gel û civakan be hatiye avakirin û bi hev re di bin sêwana alek, du ziman an jî heta sê zimanî bi hev re dijîne. Dîsa li gel vê gelek ziman û civakên bi hev re hatine ser welatekê bi demê re winda bûne yan jî bi ser neteweya herî zêde ve heliyaye û hebûna xwe winda kiriye. Gelek jî hê jî bi hêjmarên biçûk jî be li ber xwe dide. Nimûneyên vê di roja me ya îro de jî heye. Dîsa heta gelê Kurd ê yek ji civak û netewek herî dewlemend û qedîm a Rojhilata Navîne ji bo destxistina war û hebûna xwe bi sedê salane şer dike.  Her çendî sînor û xetên wê yên ji gava yekem û kevneşopiyên wê diyarin, lê ji ber bindestî û talankirina wê tê înkarkirin û tine tê hesibandin. Têkoşîna vê ya îro têkirin, hebûna xwe ya dîrokî dayîna qebûlkirin û berdêla vê ya tê xwestin bi zêdahî daye û hê jî dide. Ji bo vê ye ku eger ev war û erd ne ewqas girîngbûna kesê wiha bedel nedida. Ji bo wê ye ku hemû bedelên tê dayîn ji bo bi reng, ziman û çanda xwe hebûna xwe bijî ye.