Nexweşiya X’ê Çi ye?

Nexweşiya X’ê navekî sembolîk e ku ji patojenek hîpotetîk re tê dayîn ku Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê li lîsteya patojenan zêde kiriye ku divê wekî pêşîn were lêkolînkirin û wekî xetereya pandemiyê tê hesibandin. Ev têgîna nexweşiya X’ê yekem car di sala 2018’an de hate bikaranîn ji bo danasîna patojenek nû ku bi potansiyela pandemîk ve hatî tespîtkirin. Pandemiya Coronavirus di sala 2019’an de mînakeke vê rewşê ye.

Li gorî pêşbîniyên tirsnak ên li ser nexweşiyê, di sala 2022’an de rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê zêdetirî 300 zanyar berhev kirin, 25 malbatên vîrus û bakterî lê heyî nirxandin û navnîşek patajenan çêkir ku divê wekî pêşîn were lêkolînkirin. Di vê navnîşê de nexweşiya “X”ê heye ku behsa patojenek nenas dike ku dikare bibe sedema serhildanek ciddî ya navneteweyî.

Vîrus û patojenên sereke yên ku li gorî plana Ar-Ge ya ku ji hêla Rêxistina Tenduristiyê ya Cîhanê ve ji bo serpêhatiyên şopandina patojenan hatî pêşvexistin, hatine navnîşkirin evin:

- Vîrûsa Ebola û Marburgê

- Taya hemorrajîk a Kirim-Kongo

- Vîrusa koronayê

- Taya Lassa

- MERS û SARS

- Vîrûsa Nipah

- Taya geliyê Riftê

- Nexweşiya X’ê

- Vîrûsa Zika

Sedema Nexweşiya X’ê Çi ye?

Her çend tê texmînkirin ku nexweşiya X’ê ji hêla patojenek ku hêj nehatiye naskirin ve çêdibe jî sedema rastîn a nexweşiyê hêj jî nihêniya xwe diparêze. Her çend gotegot hene ku nexweşiya X’ê di nav ajalan de belav dibe, lê hêj delîlek nîne ku ew derbasî mirovan bûye an jî xetereyek li ser mirovan çêdike. Wekî din, lêkolîn destnîşan dike ku nexweşiya X’ê belkî vîruseke cihê qirika hêlmstandinê be.

Nîşaneyên Nexweşiya X’ê Çi ne?

Di derbarê nîşanên nexweşiya X’ê de agehdariyeke zelal nîne, ku hîn bi tevahî wekî nexweşiyek nayê pejirandin û potansiyelek xeternak a razdar hildigire. Lêbelê, lêkolînan destnîşan dikin ku nexweşiya X’ê dibe ku vîrusek rêka hilmê ya jorîn be. Di vê rewşê de, tê fikirîn ku nîşanên nexweşiya X’ê heger bişibin nîşanên enfeksiyonên rêça hilmê ya jorîn hingê semptomên wekî kuxik, heraret, êşa qirikê, êşa movik û masûlkeyan û bêxîretî (bêhalî) derdikevin meydanê.

Nexweşiya X’ê Çawa Tê Veguheztin?

Di van demên dawiyê de pir caran mijara mereqê ye, ka Nexweşiya X’ê çawa tê veguheztin. Lê belê, agahiyek nîne ku diyar bike ka ev nexweşiya nepenî çawa belav dibe. Ev nexweşî dikare ji heywanan derbasî mirovan bibe, mîna şewba berazan. Lêbelê, ev hêj nehatiye piştrastkirin.