JEOPOLÎTÎK ÇIYE?

Bersivên gel:

- Erdnîgarî ye.

-  Polîtîkaya xakêye.

- Siyaset e.

- Rêbazek ya parastina xakê ye.

- Siyaseta erdnîgariyê ye.

- Siyaseta ji der ve ye.

- Zanista erdnîgariyê ye.

- Rewşa civakî ye.

- Pêşketina dîrokê ye.

- Parastina aborî û welat e.

- Polîtîkaya ku herêman diyar dike.

- Şêwazê jiyanê ye.

Jeopolîtîk şaxeke zanistêye ku ji erdnîgariya siyasî derdikeve. Ev zanyarî ji bo dewletan avantaj û kêmasiyên erdnîgariya siyasî dikole.

Têgeha Jeopolîtîk ku yek ji faktorên serekeye ku hêza neteweyî û helwesta siyaseta derve ya dewletan araste dike, dikare bi cihên erdnîgarî, taybetmendiyên nifûsê, çavkaniyên xwezayî û taybetmendiyên topografî yên welatan ve were girêdan. Di derbarê têgeha jeopolîtîkê de pênaseyek kurt a lihevhatî tune ye. Mirov dikare bêje jeopolîtîk ew zaniste ku têkiliyên di navbera taybetiyên erdnîgariya dewletan û siyaseta wan de dikole. Dema ku peyvên Jeo û Siyasî ji hev tên veqetandin, peyva Jeopolîtîk wateya cîh-polîtîkê tîne bîra mirov. K. Haushofer jeopolîtîkê weke têkiliya dewletê ya ku şêwaza jiyana siyasî ya di bin bandora herêma erdnîgarî ku têde dijî û pêşketinên dîrokî bi cihê ku lê dijî ve diguhere pênase dike.

Zanista jeopolîtîk di bin pêşengiya erdnîgarên siyasî de derket holê û bi xebatên wan bi sazî bû. Li aliyê din, zanyarên siyasî jî kedeke mezin dane pêşxistina vê zanistê. Ji bo stratejîstên leşkerî, jeopolîtîk rêbernameyek girîng e. Ji destpêka sedsala 20'an û vir ve biryarderên li çar aliyên cîhanê ji jeopolîtîk sûd wergirtine.

Ger em peyva jeopolîtîk wek peyvekê bikolin, peyva "geo" tê wateya cîh li erdnîgariyê, lê peyva siyasî ji siyasetê tê. Jeopolîtîk ew zaniste ku cihê welatan û rewşa civakî, çandî, aborî û siyasî ya welat û di encamê de siyaseta wan a leşkerî, navxweyî û derve dikole. Ev têgeh yekem car ji aliyê erdnîgarê alman "Rudolf Kjellen" ve hatiye bikaranîn. Têgîna Jeopolîtîkê di nav gel de bi cîhê erdnîgarî re pir tevlihev e. Rêya navneteweyî ya ku dewletan dişopînin jêre polîtîkaya derve tê gotin û cihê erdnîgarî jî di vê de cihekî girîng digire. Di têgîna jeopolîtîkê de mijarên cuda hene ku ew jî wek têgînên din têne lêkolîn kirin.

Kurdistan, welatê gelên weke; Kurd, Ereb, Suryan, Tirkmen, Keldanî û hwd ye. Welatê Kurdan, li parzemîna Asyayê li cihê ku her sê parzemînên kevin hev dibirin, cih digire. Ango li cihekî herî jeostratejîk û jeopolîtîk a Rojhilata Navîn cih digire. Di dîrokê de, Kurdistanê malovanî ji gelek bûyerên girîng, pêşketinên civakî, şaristanî û dewletan re kiriye. Ji aliyê xaknîgariya xwe ve pir dewlemende. Hem ji aliyê kanzayan, hem ji aliyê lawirên li ser rûyê wê dijîn, hem ji aliyê berhemên xwarinê yên ku tên hilberandin, hem jî aliyê av, deşt, çiya û daristanên bi bereket ve cihekî herî guncaw e. Di dîrokê de gelek caran polîtîkaya Kurdistanê hatiye guhertin. Sedema wê jî ewe ku navendek ya destpêka mirovahiyê ye. Jeopolîtîkaya Kurdistanê pir caran guheriye û di nava tevliheviyê de heta roja îro hatiye. Gelek caran jî ji aliyê dijminên Kurdan ve polîtîkaya erdnîgariya Kurdan hatiye guherandin.