Wêje Çiye?

Bersivên Gel:

-Rave kirina hestên mirovane.

-Parastina nirxê civakê ye.

-Nûjenkirina netewe ye.

-Rastiya civakê ye.

-Hestên civakê anîna ziman e.

-Heqîqeta civakê ye.

-Sazkirina nivîsê ye.

-Estetîka ziman e.

-Bingehê çandê ye.

-Çand e.

-Rêk û pêk rave kirina heste xweş û nexweş.

Hunera mirov ya bi awayekî estetîkî hest, raman, nêrîn û hizirên xwe bi rêya ziman dide têgihadin re wêje tê gotin. Armanca wêjeyê; estetîk û xweşikbûne. Dû taybetmendiyên wêjeyê yên ku wêje dike wêje hene. Ya yek, ziman û ûslûp, ya dû jî estetîk û xweşikbûne. Wêje amûrek ya em hest û hizirên xwe ji yên li beramberî xwe re bi wê didin têgihandine. Ji bo têgihandina hest, hizir û taqîkirinên mirova dibe alîkar. Wêje kêrhtinên mirovan yên xwe dayîna heskirin zêde dike, têkiliyên mirov yên bi civakê re bihêz dike, awa dide nêrîna me ya cîhanê û di nêrîna me de pêşketinê çêdike. Di pêvajoya dîroka mirovahiyê de wêjeyê hertim cihek girîng girtiye û bandora wê ya li ser jiyana civakê pir zêde ye. Di jiyana mirovan de wêje, hunerek herî kevnare. Wêje di encama têkilî û pêdiviyên di navbera mirovan de derketiye holê. Demê berê wêje ji aliyê hêjmarek kêm ya mirovan ve dihat bikaranîn û têgihandin. Wêje lehengên şer û wêjevanên civakê, tîne ziman û wan nemir dike. Wêje ne tenê axaftin û nivîsandinê xwe xweşik dike, di heman demê de mergê mirovan zindî dihêle. Di aliyê deronî de mirovan bi hêz dike, keyfxweşiyê dide mirov û civakê. Nûjenkirina netew, civak, çand û hoyê civakê ye. Wêje gel di afirîne û ji xewa nezanînê şiyar dike, hêvî û wêrkiyê dide mirovan. Kesên bi wêjeyê ne hatibin têrkirin, di karên xwe de ne serkeftîne. Mirovên ku serkeftinê dixwazin, divê xwe di wêjeyê de kûr bikin. Di civakên pêşketî de dema mirov bixwaze dest bikar bike, destpêkê diçe perwerdeyên ziman û wêjeyê. Heta di wêjeyê de xwe pêşnexe dest bi karê xwe nake. Berhemên wêjeyî yên ku B.Z 3200’an ji aliyê civakê ve hatine derxistin, tên dîtin. Ji vê yekê tê zanîn ku mirov ji bo bi karibe di civakê de bi bandor be, serî li wêjeyê daye. Dema em temaşeyî dîroka mirovahiyê dikin dibînin ku mirovên navdar girîngiyek mezin daye wêjeyê. Heta pirtûkên pîroz jî bi awayek wêjeyî hatine nivîsin. Kesên wêjeya xwe ne parastine zimanê xwe ji dest dane, yên zimanê xwe ji destdayîn netewa xwe jî ji dest dane, yên netewa xwe ji bîrkirine kesên bêkêr û winda bûyîne. Kesên zordar û dagirker ev rastî dîtine û xwestine hertim wêjeya me tine bikin. Carnan berhemên me yên wêjeyî şewitandine û carnan jî qedexe kirine. Ji bo zarokên me wêje û zimanê xwe ji bîrbikin, dagirkeran zarokên me neçarî ziman û wêjeya xwe kirine. Ziman û wêjeya me di çavên me de reş kirin û wêjeya xwe bi me dan hes kirin.

Dema em li gorî daxwaza dijminan tevbigerin û wêjeya xwe piştguh bikin, wê zimanê me yê peywediyan jî têk biçe. Zimanê ku ji wêjeya xwe hatî dûrkirin, hevtêgihandin nepêkane. Dema mirov nikaribe hevtêbigihe, wê pir caran bixwaze pirsgirêkên xwe bi şer çareser bike. Mirov ji bo di nava xwe de şîranî, heskirin, hevgirtin û xweşikbûnê çêbikin wêje afirandine. Piştî derketina wêjeyê mirovan karîne hevtêbigihin û bi hev re bijîn. Wek tê dîtin civakên di wêjeyê de xwe pêşxistine bi hev re xweştir jiyan dikin, pirsgirêkên civakî bi awayekî têgihiştî çareser dikin. Di civakên pêşketî de wêjevan kesên herî li pêşin. Dema di nava civakê de pirsgirêkek hebe, wêjevan bi rêya çapemeniyê li ser wê pirsgirêkê de diçin, raya giştî agahdar dikin, bi vî awayî rayedaran neçarî çareserkirina pirsgirêkê dikin. Di civakên paşketî de wêjevan yên herî li paşin, wêjevan kolên desthilatiyêne. Ji bo kêmasiyên karbidestan veşêrin, tim di nava hewldanê de ne. Ev dibe sedema ku civak ji bo çareserkirina pirsgirêkan, serî li tûndiyê bide. Ev dibe sedem ku civak bikeve nava tengasiyên mezin û desthilat jî li ser xwîna mirovan xwe bide jiyan kirin. Ger em bixwazin civaka me bi aramî di nava heskirinê de bijî, divê em girîngiyek mezin bidin wêjeyê û hewlbidin ku wêjevanên xwe ji bindestê desthilatan bidin rizgarkirin. Heta di nava civakê de wêje nebe pêşeng, pirsgirêkên civakê nayên çareserkirin. Wê hertim di nava mirovan de nexweşî berdewam bike û wê xwîna mirovan bi erzanî were firotin. Rêya herî kurt ya çareserkirina pirsgirêkên civakekî, pêşxisina wêjeyê û afirandina wêjevanên azade. Belavbûna wêjeyê di nava civakê de, belavbûna heskirin û biratiyê ye.