BAJARÊ ŞARİSTANÎ Û XWEDAWENDAN: MİNBİC

Herêmên Bakur û Rojhilatê Sûriyê bi cihêrengiya şûnwarên arkeolojîk derdikevin pêş û hîna jî çîroka mîraseke ku windabûnê red dike vedibêje. Minbic hema bêje dîroka pîroz a jinê vedişêre.

 Bajarê Minbicê ku 30 kîlometre li rojavayê Çemê Firatê ye bi navê xwe yê berê “Hîerapolîsa” di dîroka xwe de bûye şahidê gelek şaristaniyan. Minbic ku wekî ‘Mala xwedawendan’ tê zanîn, tijî berhemên kevnar e.

 Minbic 5 hezar sal ji aliyê Rûm, Sasanî, Memlûk, Makedonî, Ebbasî, Fatimî, Eyûbî, Mogolî, Osmanî û Fransî ve hat birêvebirin. Ji ber nêzîkbûna erd û rêyên bazirganiyê yên cîhanê, avhewaya xwe ya nerm û nêzî çemê Firatê bi erdên xwe yên berdar dihat naskirin. Dîroka bajarê Minbicê ku weke bajarê parêzgerê xwedawendên zayînê yên Firatê tê naskirin, bi xwedawenda Asûrî “Atargatis” an jî “Atarata” ku yek ji xwedawendên herî naskirî yên Sûriyê ye ve girêdayî ye. Lêkolînên li herêmê nîşan didin ku nêzî heftê şûnwarên arkeolojîk ên serdemên cuda yên dîrokî hene.

 Cihê arkeolojîk Umm Al-Sarj

Çiyayê Umm El-Serj yek ji wan şûnwarên arkeolojîke ku bi peykerên xwe serdema desthilatdariya xwedayan dişibîne. Li rojava rêze çiyayekî bilind heye ku ji serdema Yewnanî ya Helenîstîk vedigere. Navê wê Umm Al-Sarj bû ji ber gelek nirxên ku li vê deverê hatine dîtin ji ber ku ew di hindirê çiyayek tijî kolandin û avabûnên nazik de ye. Ji aliyê cihê xwe yê erdnîgarî ve girîng tê dîtin. Çiyayê ummu’s-Sarj ku bi qasî 3 hezar kîlometre dûr e, li ser rêyên bazirganiya cîhana kevnar û cihê kombûna artêşên Yewnanî ye. Di heman demê de herêm xwedî girîngiya olî ye ji ber ku perestgeha Îştar, xwedawenda dewlemendiyê ya di serdema Bîzansiyan de tê bikaranîn heye. Ev çiyayê ku ji bo dema îbadetê dihat bikaranîn û di serdema Osmaniyan de ji bo kesên ku ji leşkeriyê reviyan û edaletê digeriyan re bû stargeh.

Digel ku cihê arkeolojîk ji derenceya sereke ya ku ji bo têketina perestgeh an qesrê tê bikaranîn pêk tê, ew di zinarê çiyê de hatî kişandin. Di şikeftê de deriyekî ku bi dîwaran hatiye dorpêçkirin û gelek zirar dîtiye heye. Ev deriyê ku têketina sereke temsîl dike, li gelek salon û deriyên salonan vedibe. Kevirên ku di perçeyên mezin de ne û hin ji wan hîn jî xwedan formek geometrîkî ya berhevkirî ne û hin ji dîwaran jî hene. Di hundirê vê de depoyên avê hene. Li kêleka wê Çiyayê Sayada ye ku cihekî girîng ê arkeolojîk tê dîtin.

Gundên ku bi navê jinan hatine binavkirin 

Gundê “Jib Nahed”, ku di nav gel de bi navê “Marrai” tê zanîn, erdek çandinî ya deştê ye ku li başûr bi geliyên Kîlîkyayê hatiye dorpêçkirin, ku şahidiya şaristaniyên Yewnanî, Romayî, Bîzansî û Îslamî dike. Li rojavayê Dêra Dor Dada ye. Navê xwe ji peykerê jinekê girtiye ku av ji laşê wê diherike. Peyker li Keleha Umm El-Serjê ye û di nav gel de wek “naqout” dihat nasîn.

Girê keçikan

Dîroka Gundê Şaş Hemdan ku yek ji şûnwarên girîng ên arkeolojîk ên Herêma Firatê tê dîtin, vedigere serdema Romayê ango dawiya sedsala 1’an ya zayînê û destpêka sedsala 2’emîn. Cihê ku bi navê “Tel El-Banat” tê naskirin, girê kevirî yê sêgoşeyî yê pêşe. Li jor û başûrê gir perestgehên ku ji kevirên kilsin hatine kolandin hene. Her çend Bendava Tişrînê û gir di bin avê de bin jî, gor, peyker û hewşa amadekirina cenazeyan weke avahiyên arkeolojîk tên dîtin. Perestgeha Şaş Hemdan, ji ber hebûna xêzkirin, navê “Perestgeha Tel El-Banat” lê kirin. Li ser dîwarên wê wêneyên ku rola jinê ya di dîrokê de vedibêje hene. Di sala 1984’an de ji hêla mîsyona Avusturalya ya Zanîngeha Melbourne ve hatî belge kirin, perestgeh ji bo tûrîzmê minasib hate çêkirin.